Donald Trump liderliğindeki ABD yönetimi, Çin’in ileri teknoloji alanındaki yükselişini yavaşlatmak amacıyla yeni bir adım atmaya hazırlanıyor. Bloomberg’in konuya yakın kaynaklara dayandırdığı haberine göre, Washington, halihazırda yaptırım listesinde bulunan Çinli şirketlerin kontrolündeki yan kuruluşlara yönelik düzenlemeleri sıkılaştıracak yeni bir düzenleme taslağı üzerinde çalışıyor.
Ticaret Bakanlığı’nın hazırladığı yardımcı kural, %50 veya daha fazla hissesine yaptırım altındaki firmaların sahip olduğu iştiraklerle yapılacak işlemler için ABD hükümetinden lisans alınmasını zorunlu hale getirmeyi öngörüyor. Bu adım, yaptırım uygulanan şirketlerin yeni iştirakler kurarak ihracat kontrollerini delmesini önlemeyi hedefliyor. Bazı ABD’li yetkililer ve yasa koyucular, bu girişimleri “köstebek vurma oyunu” olarak nitelendiriyor ve bu tür manevralara karşı daha sistematik çözümler talep ediyordu.
Yeni düzenleme, Huawei Technologies Co. ve Yangtze Memory Technologies Co. gibi Çin’in önde gelen yarı iletken üreticilerinin de içinde bulunduğu şirketlerin ABD ile iş yapmasını daha da zorlaştıracak. Söz konusu firmalar, daha önce ABD’nin “Entity List”, “Military End-User” ve “Specially Designated Nationals” listelerinde yer almış ve bu listelere girmeleri nedeniyle ihracat kontrollerine tabi tutulmuştu.
Konuya yakın kaynaklar, yeni yardımcı kuralın Haziran ayında kamuoyuna açıklanmasının beklendiğini ifade etti. Ancak kuralın kapsamı, zamanlaması ve nihai içeriği henüz netlik kazanmış değil ve bu hususların değişme ihtimali bulunuyor. Bu gelişmeyle birlikte, Trump yönetiminin özellikle Changxin Memory Technologies Inc. (CXMT) ve Semiconductor Manufacturing International Corp. (SMIC) gibi Çinli teknoloji devlerine yönelik yeni yaptırımlar uygulaması gündeme gelebilir.
Şubat ayında Bloomberg News, CXMT’nin ABD ihracat kısıtlamalarına rağmen çip üretim teknolojisinde hızlı ilerleme kaydettiğini aktarmıştı. Bu da şirketin radar altına alınmasında etkili oldu. Trump yönetimi ise bu gelişmeler karşısında, ABD’nin stratejik teknolojik üstünlüğünü koruma kararlılığını sürdürüyor.
Nisan ayı başında Ticaret Bakanlığı’ndaki üst düzey bir görev için Senato’da yapılan onay duruşmasında konuşan Landon Heid, bu yardımcı kural fikrini açıkça dile getirdi. Temsilciler Meclisi Dışişleri Komitesi ise 2023 sonunda yayımladığı raporda mevcut Varlık Listesi sisteminin etkisiz kaldığını savunmuş ve bu tür bir reform ihtiyacını açıkça ortaya koymuştu.
Yeni düzenlemenin hayata geçmesi, ABD ile Çin arasında teknoloji üzerinden yaşanan jeopolitik çekişmeyi daha da kızıştırabilir. Başkan Trump’ın geçtiğimiz hafta Çin’i Cenevre’deki ticaret müzakerelerinin ruhunu ihlal etmekle suçlaması ve Pekin’in kritik mineraller üzerindeki ihracat baskısını artırması, karşılıklı gerilimi tırmandıran diğer başlıklar arasında yer aldı.
